کد مطلب:48461 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

با توجه به سورة زلزال كه دربارة محشر صحبت ميكند، روز محشر چه روزي است؟

محشر به معناي جاي گرد آمدن و جمع شدن است و به روز قيامت محشر گفته ميشود; زيرا بعد از اين كه همه انسانها كه در طول تاريخ بشر، بر صفحة زمين ظاهر شدهاند، مردند، در آن روز (قيامت) از قبرها بيرون آمده و در يك جا جمع ميشوند و به سوي دادگاه عدل الهي براي حساب و كتاب، و سپس به سوي بهشت يا دوزخ رانده ميشوند. در اينجا به طور خلاصه به تفسير سورة زلزال كه دربارة توصيف نشانههاي قيامت و روز محشر است اشاره ميكنيم:

إِذَا زُلْزِلَتِ الاْ ?َرْضُ زِلْزَالَهَا; هنگامي كه زمين شديداً به لرزه درآيد.

تعبير به زلزالها يا اشاره به اين است كه در آن روز تمام كرهي زمين به لرزه در ميآيد (برخلاف زلزلههاي معمولي كه همه آنها موضعي و مقطعي است) و با اشاره به زلزله معهود يعني زلزلة رستاخيز است.

وَ أَخْرَجَتِ الاْ ?َرْضُ أَثْقَالَهَا; و زمين بارهاي سنگينش را خارج ميسازد.

مراد از اثقال طبق مناسبترين تفسير آن است كه انسانها با زلزله رستاخيز از درون قبرها به خارج پرتاب ميشوند. برخي نيز گفتهاند: گنجهاي درون خود را بيرون ميريزد و مايه حسرت دنياپرستان بي خبر ميگردد.

وَ قَالَ الاْ ?ًِنسَـَنُ مَا لَهَا; و انسان ميگويد زمين را چه ميشود (كه اين گونه ميلرزد)

در آن روز انسان از ديدن اين صحنهي بي سابقه، سخت متوحش ميشود. همگان (كافران و مؤمنان) از اوضاع و احوال زمين در آن روز، تعجب ميكنند.

يَوْمَئـِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا; در آن روز زمين تمام خبرهاي خود را بازگو ميكند.

در حديثي از پيامبر اكرم ميخوانيم كه فرمود: آيا ميدانيد كه منظور از اخبار زمين در اين جا چيست؟ گفتند: خدا و پيامبرش آگاهتر است.

فرمود: منظور از خبر دادن زمين اين است كه اعمال هر مرد و زني را كه بر روي زمين انجام دادهاند، خبر ميدهد. ميگويد: فلان شخص در فلان روز فلان كار را انجام داد، اين است خبر دادن زمين.

در حديثي از عليميخوانيم: قسمتهاي مختلف مساجد نماز بخوانيد، زيرا هر قطعه زميني در قيامت براي كسي كه روي آن نماز خوانده گواهي ميدهد.

بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَيَ لَهَا; چرا كه پروردگارت به او وحي كرده است.

و زمين در اجراي اين فرمان الهي كوتاهي نميكند، تعبير اوحي در اين جا به خاطر آن است كه چنين سخن گفتن اسرارآميز بر خلاف طبيعت زمين است و اين جز از طريق يك وحي الهي ممكن نيست.

يَوْمَئـِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِّيُرَوْا أَعْمَـَـلَهُمْ; در آن روز مردم به صورت گروههاي مختلف از قبرها خارج ميشوند تا اعمالشان به آنان نشان داده شود.

يصدر در اين جا كنايه از خروج اقوام مختلف از قبرها و آمدنشان در محشر براي حسابرسي است.

اشتات به معناي متفرق و پراكنده است. اين اختلاف ممكن است به خاطر اين باشد كه اهل هر مذهبي جداگانه وارد عرصهي محشر ميشوند، يا اهل هر نقطهاي از مناطق زمين جدا وارد ميشوند و يا اين كه گروهي با صورتهاي زيبا و شاد و گروهي با چهرههاي عبوس و تاريك در محشر گام مينهند.

منظور از جملهي لِّيُرَوْا أَعْمَـَـلَهُم، تجسم اعمال و مشاهده خود اعمال است. در آن روز اعمال آدمي به صورتهاي مناسبي تجسم مييابد و در برابر او حضور پيدا ميكند و همنشيني با آن مايهي نشاط يا رنج و بلا است.

فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَه; پس هر كس به اندازه سنگيني ذرهاي كار خير انجام داده آن را ميبيند.

وَ مَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَه; و هر كس به اندازه ذرهاي كار بد كرده، آن را ميبيند.

مثقال در لغت به معناي سنگيني آمده است.

ذره به معناي ذرات بسيار كوچك غبار كه در فضا معلق است و به هنگامي كه آفتاب از روزنهاي به اتاق تاريك ميتابد آشكار ميگردد، تفسير شده است.

اين تعبيرها همه نشان ميدهد كه در آن حسابرسي بزرگ، كوچكترين كارها محاسبه ميشود، در ضمن اين آيات هشدار ميدهد كه نه گناهان كوچك را كم اهميت بشمرند و نه اعمال خير كوچك را، چيزي كه مورد محاسبه الهي قرار ميگيرد، هر چه باشد كم اهميت نيست.(تفسير جوان، زير نظر آيت الله مكارم شيرازي، ج 27، ص 150، دارالكتب الاسلامية.)